Skazany, odbywający karę pozbawienia wolności w zakładzie karnym, może ubiegać się o przyznanie przez dyrektora zakładu tzw. przepustki. Jest to szczególnego rodzaju uprawnienie skazanego do chwilowego opuszczenia zakładu karnego i wyjścia na wolność.

Z naszego artykułu dowiedzą się Państwo w szczególności kiedy skazanemu może zostać przyznana przepustka, jakie przesłanki warunkują jej przyznanie oraz jakiego rodzaju obowiązki spoczywają na skazanym w czasie przebywania na przepustce. 

Rodzaj zakładu karnego a przepustka 

Możliwość ubiegania się przez skazanego o przyznanie przepustki uzależniona jest w pierwszej kolejności od rodzaju zakładu karnego, w którym ten przebywa. W polskim systemie więziennictwa wyróżnia się trojakiego rodzaju zakłady karne, a to [i] zakłady otwarte, [ii] zakłady półotwarte oraz [iii] zakłady zamknięte. 

Przepustka może zostać przyznana jedynie skazanemu, który odbywa karę pozbawienia wolności w zakładzie typu otwartego lub zakładzie typu półotwartego. Oznacza to, że skazanemu przebywającemu w zakładzie typu zamkniętego przepustka przyznana być nie może. 

W zakładzie karnym typu otwartego skazanym można udzielać przepustek, nie częściej niż raz w miesiącu, łącznie na okres nieprzekraczający 28 dni w roku (art. 92 pkt 9 k.k.w.).

W zakładzie karnym typu półotwartego skazanym można udzielać przepustek, nie częściej niż raz na dwa miesiące, łącznie na okres nieprzekraczający 14 dni w roku (art. 91 pkt 7 k.k.w.). 

Przepustka a nagroda w postaci zezwolenie na opuszczenie zakładu karnego 

Przepustki, o której mowa w art. 91 pkt 7 k.k.w. oraz art. 92 pkt 9 k.k.w. – nie należy mylić z nagrodą, jaka może zostać przyznana skazanemu w oparciu o art. 138 § 1 pkt 8 k.k.w. Zgodnie z tym przepisem skazanemu może zostać przyznana nagroda w postaci zezwolenia na opuszczenie zakładu karnego bez dozoru, na okres nieprzekraczający jednorazowo 14 dni. Nagroda ta może zostać przyznana skazanemu kilkukrotnie, z tym jednak zastrzeżeniem, że łączny czas jej trwania w stosunku rocznym nie może przekraczać 28 dni. 

Odmiennie aniżeli w przypadku przepustki, nagroda w postaci zezwolenia na opuszczenie zakładu karnego bez dozoru może zostać przyznana także skazanemu odbywającemu karę w zakładzie karnym typu zamkniętego. 

Przesłanki przyznania przepustki 

Pierwszym warunkiem, od którego uzależniona jest możliwość przyznania przepustki, jest odpowiednie zachowanie skazanego w czasie odbywania kary. Postawa skazanego uzasadniać ma przypuszczenie, że w czasie pobytu poza zakładem karnym ten będzie przestrzegał porządku prawnego. 

Drugim warunkiem jest odbycie przez skazanego pewnego ustawowego minimum kary pozbawienia wolności. Przepustka przyznana może być dopiero po odbyciu przez skazanego co najmniej połowy tej części kary, po której ten mógłby być warunkowo przedterminowo zwolniony. 

Minimalne okresy odbycia kary pozbawienia wolności, warunkujące możliwość ubiegania się o warunkowe przedterminowe zwolnienie, wskazane zostały w treści art. 78 k.k.:

• zasadniczo skazanego można warunkowo zwolnić po odbyciu co najmniej połowy kary (art. 78 § 1 k.k.);
• skazanego określonego w art. 64 § 1 (tzw. recydywa podstawowa) można warunkowo zwolnić po odbyciu dwóch trzecich kary (art. 78 § 2 k.k.);
• skazanego określonego w art. 64 § 2 (tzw. recydywa wielokrotna) można warunkowo zwolnić po odbyciu trzech czwartych kary (art. 78 § 2 k.k.);
• skazanego na karę 25 lat pozbawienia wolności można warunkowo zwolnić po odbyciu 15 lat kary (art. 78 § 3 k.k.).

Odczytując łącznie przytoczone regulacje, wskazać należy, że skazany może ubiegać się o przyznanie przepustki zasadniczo po odbyciu co najmniej jednej czwartej kary. Natomiast:

• w przypadku skazanego określonego w art. 64 § 1 (tzw. recydywa podstawowa) dopiero po odbyciu jednej trzeciej kary;
• skazanego określonego w art. 64 § 2 (tzw. recydywa wielokrotna) dopiero po odbyciu trzech ósmych kary (art. 78 § 2 k.k.);
• skazanego na karę 25 lat pozbawienia wolności dopiero po odbyciu 7 lat i 6 miesięcy kary. 

W przypadku skazanego odbywającego karę dożywotniego pozbawienia wolności, Kodeks karny wykonawczy przewiduje regulację specjalną względem postanowień Kodeksu karnego. Uprawnienie do czasowego opuszczenia zakładu karnego przysługuje w tym przypadku po odbyciu co najmniej 15 lat kary.

Obrazując powyższe na przykładach można przedstawić następujące stany faktyczne: 

Przykład 1:

Jan Kowalski został prawomocnie skazany na karę pozbawienia wolności w wymiarze 4 lat. Karę tę odsiaduje w Zakładzie Karnym w Krakowie od dnia 1 stycznia 2022 r. Kiedy skazany będzie mógł ubiegać się o przepustkę? 

Przykład 2:

Piotr Nowak został prawomocnie skazany na karę pozbawienia wolności w wymiarze 6 lat. Z uwagi na wcześniejszą karalność w wyroku skazującym uznany został za recydywistę (art. 64 § 1 k.k.). Karę odsiaduje w Zakładzie Karnym w Krakowie od dnia 1 stycznia 2022 r. Kiedy skazany będzie mógł ubiegać się o przepustkę? 

Skazany Jan Kowalski najwcześniej przepustkę będzie mógł otrzymać z dniem 1 stycznia 2023 r. Otóż został on skazany na 4 lata kary pozbawienia wolności. O przedterminowe warunkowe zwolnienie mógłby starać się po upływie połowy tego okresu, a więc po 2 latach (art. 78 § 1 k.k.). Tym samym, połowa okresu niezbędnego dla przedterminowego warunkowego zwolnienia wynosi 1 rok. 

Z kolei Piotr Nowak przepustkę najwcześniej będzie mógł otrzymać z dniem 1 stycznia 2024 r. Z uwagi na skazanie w ramach recydywy podstawowej z art. 64 § 1 k.k., o warunkowe przedterminowe zwolnienie mógłby się ubiegać dopiero po 4 lat (art. 78 § 2 k.k.). Tym samym, połowa okresu niezbędnego dla przedterminowego warunkowego zwolnienia wynosi tutaj 2 lata. 

Obowiązki skazanego na przepustce 

Oczywiste jest, że w czasie przebywania na przepustce skazany zobowiązany jest do przestrzegania porządku prawnego. Oprócz tego jednak ciąży na nim obowiązek wynikający z art. 140 k.k.w. Obowiązek ten polega na bezzwłocznym zgłoszeniu się do jednostki Policji, właściwej terytorialnie dla miejsca przebywania skazanego w okresie korzystania z przepustki, w celu potwierdzenia miejsca pobytu.

Skazany korzystający z przepustki, w każdym przypadku zmiany miejsca pobytu ma obowiązek bezzwłocznego zgłoszenia się do jednostki Policji właściwej terytorialnie dla nowego miejsca jego przebywania.

Zaznaczyć również należy, że dyrektor zakładu karnego może zobowiązać skazanego do określonego zachowania się, a zwłaszcza do przebywania w określonych w przepustce miejscach pobytu lub częstszego zgłaszania się do jednostki Policji.

Szczególne zezwolenie na opuszczenie zakładu 

§ 1. Dyrektor zakładu karnego może udzielić skazanemu zezwolenia na opuszczenie zakładu karnego pod konwojem funkcjonariusza Służby Więziennej, osoby godnej zaufania lub samodzielnie, na czas nieprzekraczający 5 dni, w celu odwiedzenia poważnie chorego członka rodziny, uczestnictwa w pogrzebie członka rodziny oraz w innych wypadkach szczególnie ważnych dla skazanego.

§ 2. (uchylony).

§ 3. Udzielenie zezwolenia, o którym mowa w § 1, tymczasowo aresztowanemu mającemu prawa i obowiązki skazanego odbywającego karę pozbawienia wolności wymaga wydania zarządzenia o zgodzie przez organ, do którego dyspozycji tymczasowo aresztowany pozostaje.

§ 4. Przepis art. 139 § 8 stosuje się odpowiednio.

§ 5. Na decyzję, o której mowa w § 1, przysługuje skarga.

Jeśli potrzebowaliby Państwo pomocy prawnej w tej kategorii spraw, serdecznie zapraszamy do kontaktu telefonicznego bądź e – mailowego.