Wyrok zapadły przed sądem I instancji niejednokrotnie nie odpowiada interesom strony procesu. Zdarza się, że mimo braku popełnienia przestępstwa, oskarżony zostaje uznany za winnego i poddany licznym sankcjom karnym. Niezadowolony z rozstrzygnięcia sądu może być również pokrzywdzony, twierdzący, że orzeczona względem oskarżonego kara jest zbyt łagodna bądź wysokość ustalonego przez sąd odszkodowania nie wyczerpuje poniesionej przez niego szkody. Dlatego też warto pamiętać, że od zapadłego wyroku można złożyć apelację do sądu wyższej instancji, gdzie nastąpi weryfikacja zaskarżonego orzeczenia. Z naszego artykułu dowiedzą się Państwo w szczególności kiedy można złożyć apelacje od wyroku karnego, w jakim terminie należy to uczynić, jakie kwestie należy podnieść w ramach przygotowywanej apelacji. 

Kiedy można odwołać się od wyroku karnego?

W ramach Konstytucji RP przesądzono, że postępowanie sądowe w Polsce jest dwuinstancyjne. Z tego też powodu stronie niezadowolonej z rozstrzygnięcia zapadłego przed sądem pierwszoinstancyjnym zawsze przysługuje możliwość odwołania się do sądu wyższej instancji. 

Od wyroku sądu rejonowego apelacja przysługuje do sądu okręgowego. Z kolei jeśli sprawę w pierwszej instancji rozpoznaje sąd okręgowy, apelacja przysługuje do sądu apelacyjnego. 

W przypadku oskarżonego uprawnienie to jest bezwarunkowe. Oskarżony nie musi w ramach postępowania pierwszoinstancyjnego podejmować zupełnie żadnych czynności, a mimo to przysługuje mu prawo do wywiedzenia apelacji. 

Za zasadnością złożenia przez oskarżonego apelacji przemawia fakt, że w ramach postępowania apelacyjnego sąd odwoławczy zasadniczo nie może pogorszyć jego sytuacji. Przykładowo wykluczone jest, aby sąd odwoławczy zwiększył wymiar kary pozbawienia wolności czy wysokość odszkodowania, które oskarżony zobowiązany jest zapłacić. 

Uprawnienie sądu odwoławczego do pogorszenia sytuacji oskarżonego ma miejsce jedynie wówczas, gdy została wniesiona apelacja przez przeciwną stronę procesu (tj. prokuratora bądź pokrzywdzonego). 

Nieco inaczej uprawnienie do złożenia apelacji kształtuje się po stronie pokrzywdzonego. Aby pokrzywdzony mógł skorzystać z prawa do apelacji, konieczne jest złożenie przez niego – do chwili rozpoczęcia przewodu sądowego przed sądem pierwszoinstancyjnym – oświadczenia o woli występowania w procesie w charakterze oskarżyciela posiłkowego. Jako że apelację może wywieść jedynie pokrzywdzony – oskarżyciel posiłkowy, brak złożenia przedmiotowego oświadczenia niweczy prawo do apelacji. 

Wniesienie apelacji do sądu wyższej instancji nie podlega żadnej opłacie. Zaznaczyć jednak należy, że w przypadku niepodzielenia przez sąd odwoławczy argumentacji zawartej w apelacji, strona obciążona zostanie kosztami postępowania odwoławczego. 

Jaki jest termin na wniesienie apelacji w sprawie karnej? 

Zgodnie z treścią art. 445 k.p.k.

§ 1. Termin do wniesienia apelacji wynosi 14 dni i biegnie dla każdego uprawnionego od daty doręczenia mu wyroku z uzasadnieniem.

§ 2. Apelacja wniesiona przed upływem terminu złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wywołuje skutki określone w art. 422 i podlega rozpoznaniu; apelację taką można uzupełnić w terminie określonym w § 1.

Termin do wniesienia apelacji wynosi tym samym 14 dni od dnia doręczenia wyroku z uzasadnieniem. Zaznaczyć jednak należy, że uzasadnienie wyroku nie jest sporządzane z urzędu. Strona niezadowolona z zapadłego rozstrzygnięcia zobowiązana jest w terminie 7 dni od ogłoszenia wyroku złożyć pisemny wniosek o sporządzenie oraz doręczenie uzasadnienia wyroku. Brak złożenia takiego wniosku, stoi następnie na przeszkodzie do wywiedzenia apelacji. 

Zgodnie z art. 423 § 1 k.p.k.:

Uzasadnienie wyroku powinno być sporządzone w ciągu 14 dni od daty wpływu do sądu wniosku o sporządzenie uzasadnienia, a w wypadku sporządzenia uzasadnienia z urzędu – od daty ogłoszenia wyroku; w sprawie zawiłej lub z innej ważnej przyczyny, w razie niemożności sporządzenia uzasadnienia w terminie, prezes sądu może przedłużyć ten termin na czas oznaczony.

Wskazany w art. 423 § 1 k.p.k. termin jest terminem instrukcyjnym. Stąd też w praktyce bardzo często zostaje on przez sądy niedochowywany. W szczególności w sprawach skomplikowanych, o obszernym materiale dowodowym, uzasadnienie wyroku sporządzane jest nawet przez kilka miesięcy.  

Skuteczność uruchomienia postępowania odwoławczego na skutek wniesienia apelacji zależy zatem od podjęcia następujących czynności:

• złożenia w terminie 7 dni od ogłoszenia wyroku wniosku o sporządzenie oraz doręczenie uzasadnienie wyroku; oraz 
• złożenia w terminie 14 dni od doręczenia wyroku z uzasadnieniem pisma stanowiącego apelację. 

Warto nadmienić, że zarówno termin na złożenie wniosku o sporządzenie oraz doręczenie wyroku, jak też termin na złożenie apelacji może zostać przywrócony przez sąd, jeśli jego niedochowanie nie wynikało z winy zainteresowanego. Możliwość taką przewiduje art. 126 k.p.k.:

§ 1. Jeżeli niedotrzymanie terminu zawitego nastąpiło z przyczyn od strony niezależnych, strona w zawitym terminie 7 dni od daty ustania przeszkody może zgłosić wniosek o przywrócenie terminu, dopełniając jednocześnie czynności, która miała być w terminie wykonana; to samo stosuje się do osób niebędących stronami.

§ 2. W kwestii przywrócenia terminu orzeka postanowieniem organ, przed którym należało dokonać czynności.

§ 3. Na odmowę przywrócenia terminu przysługuje zażalenie.

Jakie zarzuty można postawić w apelacji?

Zasadniczo zarzuty apelacyjne dzielą się na tzw. względne przyczyny odwoławcze oraz tzw. bezwzględne przyczyny odwoławcze. Te pierwsze wymienione zostały w art. 438 k.p.k. Drugie zaś w art. 439 k.p.k. 

Art.  438.  [Względne przyczyny odwoławcze]

Orzeczenie ulega uchyleniu lub zmianie w razie stwierdzenia:

1) obrazy przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu;

1a) obrazy przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w pkt 1, chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu;

2) obrazy przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia;

3) błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia;

4) rażącej niewspółmierności kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka.

Art.  439.  [Bezwzględne przyczyny odwoławcze]

§ 1. Niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów oraz wpływu uchybienia na treść orzeczenia sąd odwoławczy na posiedzeniu uchyla zaskarżone orzeczenie, jeżeli:

1) w wydaniu orzeczenia brała udział osoba nieuprawniona lub niezdolna do orzekania bądź podlegająca wyłączeniu na podstawie art. 40;

2) sąd był nienależycie obsadzony lub którykolwiek z jego członków nie był obecny na całej rozprawie;

3) sąd powszechny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu szczególnego albo sąd szczególny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu powszechnego;

4) sąd niższego rzędu orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu wyższego rzędu;

5) orzeczono karę, środek karny, środek kompensacyjny lub środek zabezpieczający nieznane ustawie;

6) zapadło z naruszeniem zasady większości głosów lub nie zostało podpisane przez którąkolwiek z osób biorących udział w jego wydaniu;

7) zachodzi sprzeczność w treści orzeczenia, uniemożliwiająca jego wykonanie;

8) zostało wydane pomimo to, że postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało już prawomocnie zakończone;

9) zachodzi jedna z okoliczności wyłączających postępowanie, określonych w art. 17 § 1 pkt 5, 6 i 8-11;

10) oskarżony w postępowaniu sądowym nie miał obrońcy w wypadkach określonych w art. 79 § 1 i 2 oraz art. 80 lub obrońca nie brał udziału w czynnościach, w których jego udział był obowiązkowy;

11) sprawę rozpoznano podczas nieobecności oskarżonego, którego obecność była obowiązkowa.

§ 2. Uchylenie orzeczenia jedynie z powodów określonych w § 1 pkt 9-11 może nastąpić tylko na korzyść oskarżonego.

§ 3. W posiedzeniu mają prawo wziąć udział strony, obrońcy i pełnomocnicy. Przepis art. 451 stosuje się odpowiednio.

Jak napisać apelację w sprawie karnej?

Apelacja stanowi pismo procesowe, stąd też w pierwszej kolejności zachowane muszą być wszelkie wymogi, o których mowa w art. 119 k.p.k.:

§ 1. Pismo procesowe powinno zawierać:

1) oznaczenie organu, do którego jest skierowane, oraz sprawy, której dotyczy;

2) oznaczenie oraz adres wnoszącego pismo, a także – w pierwszym piśmie złożonym w sprawie – numer telefonu, telefaksu i adres poczty elektronicznej lub oświadczenie o ich nieposiadaniu;

3) treść wniosku lub oświadczenia, w miarę potrzeby z uzasadnieniem;

4) datę i podpis składającego pismo.

§ 2.  Za osobę, która nie może się podpisać, pismo podpisuje osoba przez nią upoważniona, ze wskazaniem przyczyny złożenia swego podpisu.

Dodatkowe elementy treściowe apelacji wymienione zostały w art. 427 § 1 – 3 k.p.k.:

§ 1. Odwołujący się powinien wskazać zaskarżone rozstrzygnięcie lub ustalenie, a także podać, czego się domaga.

§ 2. Jeżeli środek odwoławczy pochodzi od oskarżyciela publicznego, obrońcy lub pełnomocnika, powinien ponadto zawierać wskazanie zarzutów stawianych rozstrzygnięciu oraz uzasadnienie.

§ 3. Odwołujący się może również wskazać nowe fakty lub dowody, jeżeli nie mógł powołać ich w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji.

Wskazać należy, że zasadniczo strona decydująca się samodzielnie (bez pomocy adwokata lub radcy prawnego) sporządzić oraz wnieść apelację, nie musi formułować w swoim piśmie zarzutów apelacyjnych. Wystarczające jest, że wskaże zaskarżone orzeczenie oraz poda jakiej zmiany się domaga. 

Uprawnienie strony do samodzielnego wywiedzenia apelacji przysługuje jednak jedynie od wyroku sądu rejonowego. W przypadku, gdy sądem pierwszoinstancyjnym jest sąd okręgowy, apelacje do sądu apelacyjnego musi wnieść profesjonalny pełnomocnik. Wprost wynika to z art. 446 § 1 k.p.k.:

Apelacja od wyroku sądu okręgowego, która nie pochodzi od prokuratora, powinna być sporządzona i podpisana przez adwokata, radcę prawnego albo radcę Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej.

Warto w tym miejscu wskazać również, że apelacja wnoszona jest do sądu wyższego rzędu za pośrednictwem sądu, który wydał zaskarżone orzeczenia. Oznacza to, że przesyłkę pocztową z apelacją adresujemy na adres sądu pierwszoinstancyjnego. 

Poniżej przedstawiony zostanie ogólny schemat apelacji:

Kraków, dnia 11 lipca 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie 

II Wydział Karny

za pośrednictwem: 

Sądu Okręgowego w Krakowie 

III Wydział Karny

ul. Przy Rondzie 7  

31-547 Kraków 

Sygn. akt: ____

Oskarżony: ____

                                   występujący z obrońcą z wyboru adwokatem ____

APELACJA 

obrońcy oskarżonego 

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie  

z dnia ____ (sygn. akt ___)

Działając jako obrońca ___ – w oparciu o upoważnienie do obrony zalegające w aktach sprawy – stosownie do treści art. 425 § 1 – 3 k.p.k. art. 444 § 1 k.p.k., zaskarżam opisany wyżej wyrok Sądu Okręgowego w Krakowie, III Wydział Karny z dnia ___ (sygn. akt ___), którego odpis wraz z pisemnym uzasadnieniem doręczono na adres tut. Kancelarii w dniu ___, w całości na korzyść oskarżonego. 

Zaskarżonemu wyrokowi, stosownie do art. 427 § 2 k.p.k. w zw. z art. 438 pkt 1 – 4 k.p.k., zarzucam:

         I. _____

       II.  _____

Mając powyższe na uwadze, zgodnie z art. 427 § 1 i 2 k.p.k. oraz art. 437 § 1 i 2 k.p.k., wnoszę o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego. 

UZASADNIENIE

______________

[podpis]

Załączniki:

    1. odpis apelacji 

Jak długo trwa postępowanie apelacyjne?

Obecnie obowiązujące przepisy nie pozwalają odpowiedzieć na pytanie w jakim czasie postępowanie apelacyjne powinno zostać zakończone. W praktyce uzależnione jest to od wielu czynników. Na pewno pierwszorzędne znaczenie ma tutaj stopień skomplikowania sprawy podlegającej ponownej weryfikacji. Sprawy wielowątkowe, gdzie materiał dowodowy obejmuje setki tomów akt rozpatrywane mogą być długie miesiące, a nawet lata. Nie bez znaczenia pozostaje też, w jakim ośrodku sądowym apelacja będzie rozpatrywana. Może się bowiem zdarzyć, że sąd właściwy do rozpoznania apelacji zmaga się ze znacznym obciążeniem spraw czy brakami kadrowymi, co również nie przyspieszy rozpoznania apelacji. 

Przegrana apelacja. Co dalej?

Z chwilą ogłoszenia wyroku utrzymującego w mocy zaskarżone apelacją rozstrzygnięcie, wyrok ten staje się prawomocny. Oznacza to, że podlega on wykonaniu. Jeżeli zatem doszło do prawomocnego orzeczenia kary pozbawienia wolności względem oskarżonego, może zostać on zatrzymany i osadzony w zakładzie karnym.

Mimo to jednak od prawomocnego wyroku sądu drugoinstancyjnego nierzadko przysługuje zainteresowanemu uprawnienie do wywiedzenia kasacji do Sądu Najwyższego. Pewne ograniczenia na tym polu wprowadza art. 523 k.p.k.:

§ 1. Kasacja może być wniesiona tylko z powodu uchybień wymienionych w art. 439 lub innego rażącego naruszenia prawa, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na treść orzeczenia. Kasacja nie może być wniesiona wyłącznie z powodu niewspółmierności kary.

§ 1a. Ograniczenia, o którym mowa w § 1 zdanie drugie, nie stosuje się do kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego w sprawach o zbrodnie.

§ 2.  Kasację na korzyść można wnieść jedynie w razie skazania oskarżonego za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania.

§ 3.  Kasację na niekorzyść można wnieść jedynie w razie uniewinnienia oskarżonego albo umorzenia postępowania.

§ 4. Ograniczenia przewidziane w § 2 i 3 nie dotyczą kasacji:

1) wniesionej z powodu uchybień wymienionych w art. 439;

2) w wypadku określonym w art. 521.

Konieczne należy wskazać, że kasacja obwarowana jest tzw. przymusem adwokacko – radcowskim. Oznacza to, że sporządzić oraz wywieść może ją jedynie profesjonalny pełnomocnik reprezentujący stronę. 

Jeśli potrzebowaliby Państwo pomocy prawnej w przygotowaniu apelacji od wyroku sądu karnego, serdecznie zapraszamy do kontaktu telefonicznego bądź e – mailowego.