Opisane w art. 286 § 1 k.k. przestępstwo oszustwa polega na doprowadzeniu innej osoby do niekorzystnego rozporządzenia mieniem za pomocą wprowadzenia w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania. Stanowi ono jedno z najczęściej spotykanych przestępstw w ramach obrotu gospodarczego. Wynika to z jednej strony z bardzo szerokiej, a jednocześnie powszechnie przyjmowanej wykładni znamion konstruujących ów typ czynu zabronionego. Z drugiej zaś z faktu, że przestępstwo oszustwa znajduje zastosowanie do wszelkich zachowań skutkujących niekorzystnym rozporządzeniem mieniem, bez względu na jego wartość. Zakresem kryminalizacji z art. 286 § 1 k.k. objęte zostały zarówno zachowania błahe, a więc te odnoszące się do mienia bardzo małej wartości, jak też i te szczególnie naganne, dotyczące mienia znacznej lub wielkiej wartości.  

Możliwość przypisania odpowiedzialności karnej warunkowana jest dowodowym wykazaniem przez organy postępowania karnego następujących okoliczności:

• czy potencjalny sprawca dopuścił się zachowania sprowadzające się do wprowadzenia innej osoby w błąd albo wyzyskał błąd tej osoby lub jej niezdolność do należytego pojmowania przedsiębranego działania;
• czy zachowanie to skutkowało dokonaniem przez pokrzywdzonego niekorzystnego rozporządzenia mieniem;
• czy zachowanie potencjalnego sprawcy podyktowane było chęcią osiągnięcia korzyści majątkowej. 

Podkreślenia przy tym wymaga – co niestety nierzadko jest w praktyce pomijane przez profesjonalnych obrońców – że dla przypisania odpowiedzialności karnej za przestępstwo oszustwa bez znaczenia pozostaje czy rozporządzenie mieniem przez pokrzywdzonego skutkowało powstaniem szkody w jego majątku. Użyty przez ustawodawcę zwrot „niekorzystne rozporządzenie mieniem” jest bowiem znacznie szerszy i obejmuje swoim zakresem także tzw. oszustwa bezszkodowe. Okoliczność ta nie powinna umykać, jako że niejednokrotnie wpływać ona będzie na grożącą sprawcy karę, a nadto na orzekany w procesie karnym obowiązek naprawienia szkody. 

Przegląd spraw prowadzonych pod kątem art. 286 § 1 k.k. pozwala przyjąć, że najczęściej kwalifikowanymi z tego przepisu zachowaniami podejmowanymi w ramach obrotu gospodarczego są te sprowadzające się do zawarcia umowy dostawy towarów lub usług w sytuacji, gdy jedna ze stron znajduje się w stanie zagrożenia niewypłacalności albo w stanie niewypłacalności. Podjęcie się obrony w tego typu sprawach wymaga rozstrzygnięcia m.in.:

• czy podmiot, którego sytuacja finansowa uprawdopodobnia ryzyko niewywiązania się w przyszłości z zaciągniętego zobowiązania ma obowiązek poinformować o tym swojego kontrahenta przed zawarciem umowy;
• czy dla przypisania odpowiedzialności karnej ma znaczenia podjęcie (lub ew. brak podjęcia) przez owego kontrahenta minimalnych środków ostrożności sprowadzających się do oceny ryzyka zawieranej transakcji;
• czy dopuszczalne jest odwołanie się do stanu wyższej konieczności gospodarczej w sytuacji, gdy zrealizowanie zawartego w oszukańczych warunkach kontraktu doprowadzić może do poprawy stanu finansowego przedsiębiorstwa, a tym samym zaspokojeniu większej ilości jego wierzycieli. 

Warto na koniec zwrócić uwagę, że art. 286 § 1 k.k. nie jest jedynym (choć z pewnością najczęściej stosowanym) przepisem kryminalizującym oszustwo. Przegląd ustawy karnej pozwala wyróżnić również:

• tzw. oszustwo kredytowe (art. 297 k.k.);
• tzw. oszustwo ubezpieczeniowe (art. 298 k.k.); czy
• tzw. oszustwo kapitałowe (art. 311 k.k.). 

We wszystkich tych sprawach, oferujemy Państwo profesjonalne wsparcie prawne, zarówno jako obrońcy, jak i oskarżyciele – pełnomocnicy podmiotów oszukanych.