Tak Kodeks karny, jak też Kodeks karny skarbowy oraz Kodeks wykroczeń przewidują instytucję tzw. zatarcia skazania. Wraz z upływem określonego przez ustawę czasu, przyjmowana jest swoista fikcja niekaralności skazanego. Oznacza to, że sprawca, którego skazanie uległo zatarciu jest uprawniony do deklarowania swojej niekaralności w ramach wszelkich składanych publicznie deklaracji, w tym także o charakterze urzędowym.
Zatarcie skazania jest pewną fikcją prawną i oznacza, że skazanemu ponownie przysługuje status osoby niekaranej, bowiem przyjmuje się, że skazanie jako zdarzenie historyczne nie miało w ogóle miejsca.
Post. SN z 04.01.2011 r., SDI 32/10
Okres zatarcia skazania nie zależy od popełnionego przez sprawcę czynu, a ściślej ustawowego zagrożenia przewidzianego za przypisany sprawcy czyn zabroniony. Jego długość uzależniona jest jedynie od rodzaju i wysokości wymierzonej sprawcy sankcji karnej.
Zatarcie skazania za przestępstwo
Jak stanowi art. 106 k.k.:
Z chwilą zatarcia skazania uważa się je za niebyłe; wpis o skazaniu usuwa się z rejestru skazanych.
Terminy zatarcia w przypadku skazania za przestępstwo reguluje z kolei art. 107 k.k. W myśl tego przepisu w wypadku skazania na karę pozbawienia wolności – zatarcie skazania następuje z upływem 10 lat od jej wykonania, darowania albo od przedawnienia jej wykonania.
Warto wskazać, że sąd może na wniosek skazanego zarządzić zatarcie skazania już po upływie 5 lat, jeżeli skazany w tym okresie przestrzegał porządku prawnego, a wymierzona kara pozbawienia wolności nie przekraczała 3 lat.
W razie skazania na karę ograniczenia wolności – zatarcie skazania następuje z upływem 3 lat od jej wykonania, darowania albo od przedawnienia jej wykonania.
Z kolei w razie skazania na karę grzywny – zatarcie skazania następuję z upływem 1 roku od jej wykonania, darowania albo od przedawnienia jej wykonania.
Kodeks karny normuje również przypadek, gdy pomimo skazania sprawcy za przestępstwo, sąd karny decyduje się odstąpić od wymierzenia kary. Wówczas, zatarcie skazania następuje z upływem roku od wydania prawomocnego orzeczenia.
Oceniając na gruncie konkretnego – indywidualnego przypadku czy doszło do zatarcia skazania, szczególną uwagę przywiązać należy do regulacji § 6 art. 107 k.k. Zgodnie z tym przepisem:
Jeżeli orzeczono środek karny, przepadek lub środek kompensacyjny, zatarcie skazania nie może nastąpić przed jego wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem jego wykonania. Zatarcie skazania nie może nastąpić również przed wykonaniem środka zabezpieczającego.
Powyższa regulacja sprawia, że jeżeli w wyroku skazującym sąd nałożył na sprawcę przykładowo przepadek korzyści majątkowej uzyskanej w wyniku przestępstwa lub obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej pokrzywdzonemu, pomimo upływu powyższych terminów – zatarcie skazania nie nastąpi, jeżeli skazany nie wykonał nałożonego na niego obowiązku.
Zaznaczyć należy, że nie każde skazanie za przestępstwo ulega zatarciu. W tym kontekście uwzględnić należy treść regulacji art. 106a k.k., zgodnie z którą:
Nie podlega zatarciu skazanie na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, jeżeli pokrzywdzony był małoletnim poniżej lat 15.
Przykładowo zatem, jeżeli sprawca został skazany za przestępstwo zgwałcenia, którego dopuścił się na małoletnim poniżej lat 15 i za czyn ten orzeczono względem niego karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia – skazanie takie nigdy nie ulegnie zatarciu.
Zatarcie ukarania za wykroczenie
W przypadku wykroczenia, zgodnie z art. 46 § 1 k.w., bez względu na rodzaj orzeczonej wobec sprawcy kary, ukaranie uważa się za niebyłe po upływie 2 lat od jej wykonania, darowania lub przedawnienia wykonania kary.
Bez względu zatem czy względem sprawcy orzeczona została kara aresztu, kara ograniczenia wolności, kara grzywny czy nagana – okres zatarcia każdorazowo wynosi dwa lata.
Także w Kodeksie wykroczeń przewidziano specjalną regulację, normującą przypadek, gdy względem sprawcy oprócz kary wymierzono środek karny. I tak stosownie do § 3 art. 46 k.w.:
Jeżeli orzeczono środek karny, uznanie ukarania za niebyłe nie może nastąpić przed jego wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem wykonania.
Zatarcie skazania za przestępstwo skarbowe
Lektura Kodeksu karnego skarbowego pozwala twierdzić, że akt ten nie zawiera żadnych regulacji dotyczących instytucji zatarcia skazania za przestępstwa skarbowe. Nie oznacza to jednak wcale, że skazania za tego rodzaju czyny zabronione nie ulegają zatarciu.
Otóż z uwagi na treść art. 20 § 2 k.k.s. – przepisy art. 106, 107 oraz 108 k.k. zostały recypowane na grunt przestępstw skarbowych. Oznacza to tym samym, że skazania za przestępstwa skarbowe ulegają zatarciu na identycznych zasadach, opisanych wyżej w kontekście przestępstw powszechnych.
Zatarcie skazania za wykroczenie skarbowe
W zakresie wykroczeń skarbowych, regulacje Kodeksu karnego skarbowego swą treścią zbliżone są znacznie do przytoczonych wyżej rozwiązań przyjętych w Kodeksie wykroczeń. I tak zgodnie z art. 52 § 1 k.k.s., ukaranie za wykroczenie skarbowe uważa się za niebyłe z upływem 2 lat od wykonania, darowania albo przedawnienia ich wykonania.
Jeżeli jednak kara grzywny nałożona została w drodze mandatu karnego, ukaranie uważa się za niebyłe z upływem roku od uiszczenia lub ściągnięcia tej grzywny albo od przedawnienia jej wykonania.
Ponowne popełnienie czynu zabronionego przed zatarciem
Jeżeli sprawca po rozpoczęciu, lecz przed upływem ww. okresów zatarcia ponownie popełnił nowe przestępstwo, wykroczenie, przestępstwo skarbowe lub wykroczenia skarbowe, za które orzeczono karę dopuszczalne jest tylko jednoznaczne zatarcie wszystkich skazań (art. 108 k.k., art. 52 k.k.s., art. 46 k.w.).
Jeżeli sprawcę skazano za dwa lub więcej nie pozostających w zbiegu przestępstw, jak również jeżeli skazany po rozpoczęciu, lecz przed upływem, okresu wymaganego do zatarcia skazania ponownie popełnił przestępstwo, dopuszczalne jest tylko jednoczesne zatarcie wszystkich skazań.
Art. 108 k.k.
Jeżeli ukarany po rozpoczęciu, lecz przed upływem okresu przewidzianego w § 1 ponownie popełnił przestępstwo skarbowe, wykroczenie skarbowe, przestępstwo lub wykroczenie, za które orzeczono karę lub środek karny, wymieniony w art. 22 § 2 pkt 2-7 i 8 lit. b lub w art. 47 § 2 pkt 2 i 3, lub w razie odstąpienia od ich wymierzenia, dopuszczalne jest tylko jednoczesne zatarcie wszystkich skazań.
Art. 52 § 3 k.k.s.
Jeżeli ukarany przed upływem okresu przewidzianego w § 1 popełnił nowe wykroczenie, za które wymierzono mu karę aresztu, ograniczenia wolności lub grzywny, ukaranie za oba wykroczenia uważa się za niebyłe po upływie 2 lat od wykonania, darowania albo od przedawnienia wykonania kary za nowe wykroczenie.
Art. 46 § 2 k.w.
Jeśli potrzebowaliby Państwo pomocy prawnej w tej kategorii spraw, serdecznie zapraszamy do kontaktu telefonicznego bądź e – mailowego.
