Czymś zupełnie naturalnym i nieodzownie związanym z gospodarką wolnorynkową jest uchybienie przez dłużnika spełnianiu zaciągniętych zobowiązań. Źle oszacowane ryzyko gospodarcze bądź nadejście zdarzeń trudno przewidywalnych sprawiają, że wierzyciele nie uzyskują należnych im świadczeń. Co do zasady tego typu sytuacje pozostają poza zainteresowaniem prawa karnego. Współczesnemu prawu karnemu przyświeca bowiem zasada zakazująca karania za długi, a ściślej – za niewykonanie zobowiązań. Niezaspokojony wierzyciel ma wówczas prawo wystąpić na ścieżkę procesu cywilnego czy zgłosić swoją wierzytelność do masy upadłości. 

Doświadczenie uczy jednak, że stojący u progu bankructwa przedsiębiorcy chcąc zachować dla siebie ostatnie wolne środki majątkowe podejmują bezprawne, nieuczciwe oraz nietolerowane społecznie zachowania szkodzące ich wierzycielom. Tego rodzaju oszukańczym zabiegom zapobiegać mają opisane w art. 300 – 302 k.k. przepisy. Składają się na nie: 

• udaremnienie lub uszczuplenie zaspokojenia wierzyciela dłużnika przez usunięcie, ukrycie, zbycie, podarowanie, rzeczywiste lub pozorne obciążenie albo uszkodzenie składników majątku dłużnika (art. 300 § 1);
• udaremnienie lub uszczuplenie zaspokojenia wierzyciela dłużnika przez usunięcie, ukrycie, zbycie, podarowanie, rzeczywiste lub pozorne obciążenie albo uszkodzenie składników majątku dłużnika, kwalifikowane przez wyrządzenie szkody wielu wierzycielom (art. 300 § 1 i 3);
• udaremnienie lub uszczuplenie zaspokojenia wierzyciela dłużnika przez usunięcie, ukrycie, zbycie, podarowanie, rzeczywiste lub pozorne obciążenie albo uszkodzenie składników majątku dłużnika, zajętych lub zagrożonych zajęciem, podjęte w celu udaremnienia wykonania orzeczenia sądu lub innego organu państwowego (art. 300 § 2);
• udaremnienie lub ograniczenie zaspokojenia należności wierzycieli dłużnika przez utworzenie nowej jednostki gospodarczej i przeniesienie na nią składników majątku dłużnika (art. 301 § 1);
• umyślne doprowadzenie do upadłości lub niewypłacalności dłużnika (art. 301 § 2);
• lekkomyślne doprowadzenie do upadłości lub niewypłacalności dłużnika (art. 301 § 3);
• działanie na szkodę niektórych wierzycieli dłużnika przez spłacanie lub zabezpieczanie pozostałych (art. 302 § 1). 

Podjęcie skutecznej obrony Klienta w tego typu sprawach wymaga od obrońców doskonałej znajomości prawa prywatnego oraz regulacji ustawy upadłościowej oraz ustawy restrukturyzacyjnej. Dość powiedzieć, że większość z ww. przestępstw możliwa jest do zrealizowania jedynie wówczas gdy dłużnikowi „grozi niewypłacalność lub upadłość”. Stąd dowodowe przesądzenie owego znamienia wymaga skonfrontowania sytuacji finansowej dłużnika z postanowieniami ustawy upadłościowej definiującej termin „niewypłacalność”. Powyższe regulacje mają również pierwszorzędne znaczenie w przypadku przestępstwa faworyzowania wierzycieli, a ściślej przy określaniu kolejności oraz sposobu spłaty wierzycieli dłużnika, którego sytuacja finansowa nie pozwala na pełne uregulowanie ciążących na nim zobowiązań. 

Kwestie te pozostają świetnie znane naszej Kancelarii, która dotychczas stanęła przed koniecznością rozstrzygnięcia m.in. następujących zagadnień prawnych:

• czy opisane w art. 300 – 302 k.k. występki chronią jedynie wierzytelności wynikające ze stosunków cywilnoprawnych zawiązanych w ramach obrotu gospodarczego czy też w równej mierze przydają ochronę należnościom publicznoprawnym; 
• czy odpowiedzialność karna z art. 300 § 1 k.k. lub art. 300 § 2 k.k. każdorazowo wiąże się z wyrządzeniem wierzycielowi szkody majątkowej;
• ilu wierzycieli sprawca ma pokrzywdzić swoim zachowaniem aby odpowiadać z typu kwalifikowanego z art. 300 § 3 k.k., w którym mowa o „wielu wierzycielach”;
• jaki porządek spłaty wierzycieli obowiązuje dłużnika na tzw. przedpolu upadłości.