Blog Kancelarii

Każdą prowadzoną sprawę traktuję jako wyzwanie i okazje do intelektualnego pojedynku na argumenty. Poszukuję najlepszych rozwiązań i strategii, aby na zakończenie dostrzec satysfakcję i zadowolenie Klienta.
Proponuję Klientom najlepsze rozwiązania, często nowatorskie i przełamujące poglądy prezentowane w literaturze i orzecznictwie. Połączenie doświadczenia zawodowego i działalności naukowej pozwala mi skutecznie prowadzić sprawy, które inni uznają z góry za przegrane.

Odpowiedzialność karna za fałszowanie dokumentów – art. 270 k.k.

Obrót pomiędzy profesjonalistami jest nieodłącznie związany z obiegiem dokumentów. Dlatego też w stosunkach gospodarczych do częstych należą przestępstwa dotyczące wiarygodności nośników informacji. Jednym z nich jest przestępstwo fałszowania dokumentów z art. 270 k.k., określane również mianem fałszu materialnego dokumentu. Kiedy dochodzi do sfałszowania dokumentu? Jak wygląda odpowiedzialność karna za to przestępstwo? Jakie są kary za fałszowanie dokumentów? Odpowiedzi m.in. na te pytania znajdą Państwo w naszym artykule.

Kto odpowiada za przestępstwo z art. 270 k.k.?

Typ podstawowy przestępstwa fałszerstwa dokumentów określa art. 270 § 1 k.k. Zgodnie z tym przepisem odpowiedzialność karną ponosi osoba, która w celu użycia za autentyczny, podrabia lub przerabia dokument lub takiego dokumentu jako autentycznego używa. W § 2 przewidziano odpowiedzialność osoby wypełniającej blankiet, opatrzony cudzym podpisem, niezgodnie z wolą podpisanego i na jego szkodę albo używającej takiego dokumentu. Jednocześnie w przepisie została wprowadzona złagodzona sankcja karna w wypadku mniejszej wagi (art. 270 § 2a k.k.). Z kolei, zgodnie z § 3 sprawca może również ponieść konsekwencje karne przygotowania do przestępstwa fałszu materialnego dokumentu.

Wszystkie typy czynów zabronionych z art. 270 k.k. mają charakter powszechny, co oznacza, że sprawcą może być potencjalnie każda osoba. Natomiast warunkiem przypisania odpowiedzialności karnej za przestępstwo z art. 270 k.k. jest umyślne działanie sprawcy. W przypadku przerobienia lub podrobienia dokumentu sprawca musi działać w celu użycia go za autentyczny. Innymi słowy, fałszerz dokonuje bezprawnych zmian w dokumencie w zamiarze posłużenia się nim w obrocie prawnym jako prawdziwym. Z kolei, w razie użycia sfałszowanego dokumentu sprawca musi być świadomy, że dokument ten jest podrobiony lub przerobiony

Podrobienie a przerobienie dokumentu

Karalna w świetle art. 270 § 1 k.k. jest zarówno bezprawna ingerencja w treść dokumentu, jak i wykorzystanie sfałszowanego nośnika. W przypadku fałszerstwa dokumentu ustawodawca odróżnia dwa rodzaje czynności sprawcy – podrobienie i przerobienie. Podrobienie polega na nadaniu takich cech dokumentowi, aby sprawiał wrażenie autentycznego, w szczególności pochodzącego od konkretnej osoby. Jako przykład podrobienia dokumentu można wskazać okoliczności sprawy objętej wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Szczecinie (wyr. SA w Szczecinie z 10.05.2018 r., II AKa 18/18), w której doszło do podrobienia podpisu wspólnika pod protokołami zwyczajnego zgromadzenia wspólników oraz sprawozdaniami z działalności spółki. Sfałszowane dokumenty zostały sporządzone w celu złożenia do akt rejestrowych spółki, a następnie stały się dla sprawcy podstawą wypłaty dywidendy na preferencyjnych warunkach. Z kolei, przerobienie dokumentu oznacza dokonanie nieautoryzowanych zmian w treści istniejącego, autentycznego dokumentu. Czynności wchodzące w zakres przerobienia dokumentu mogą polegać m.in. na „dokonaniu skreśleń, wymazaniu, uczynieniu dopisków, wywabieniu” (wyr. SA w Krakowie z 16.02.2021 r., II AKa 255/20).

Należy pamiętać, że w świetle przestępstwa fałszerstwa karane jest dokonywanie w dokumencie zmian, które mają znaczenie prawne, a tym samym zagrażają wiarygodności dokumentu w obrocie. Modyfikacje nieistotne i pozbawione znaczenia prawnego, np. korygowanie błędów interpunkcyjnych nie stanowią przestępstwa z art. 270 § 1 k.k. Szeroką analizę dotyczącą wykładni czynności sprawczych przestępstwa fałszerstwa dokumentu znajdą Państwo w naszym artykule „Przestępstwo tzw. fałszu materialnego dokumentu (wybrane zagadnienia)” zamieszczonym w miesięczniku „Palestra”, nr 5/2019.

Użycie fałszywego dokumentu jako autentycznego

Trzecim z zachowań statuujących odpowiedzialność karną z art. 270 § 1 k.k. jest użycie fałszywego dokumentu jako autentycznego. W świetle przestępstwa fałszu materialnego użycie rozumie się szeroko. Kluczową okoliczność stanowi w tym zakresie przedstawienie dokumentu „na zewnątrz” w kontakcie z innymi podmiotami. W orzecznictwie sądów podkreśla się, że:

„znamię „użycia” w rozumieniu art. 270 § 1 KK postrzegać więc należy jako przedłożenie dokumentu m.in. organowi, instytucji lub wykorzystanie go w związku z działaniem urządzenia, np. dla weryfikacji tożsamości.”

wyr. SN z 20.04.2021 r., II KK 132/20.

Bez znaczenia dla znamienia „użycia” pozostaje natomiast kwestia czy sprawca złożył dokument podmiotowi trzeciemu osobiście czy też poprzez inną osobę. Zgodnie z poniższym wyrokiem:

„Okoliczność, że sprawca nie złożył dokumentu osobiście tylko za pośrednictwem innej osoby, którą wykorzystał jako pośrednika nie ma znaczenia dla bytu przestępstwa z art. 270 § 1 KK. Dotyczy ona bowiem jedynie formy złożenia dokumentu, która nie decyduje o wyczerpaniu znamion przestępstwa z art. 270 § 1 KK. Kluczowe znaczenie w tym przedmiocie ma bowiem to kto realizuje znamię czasownikowe przestępstwa „ używa”, a nie jego forma oraz to czy realizuje je osobiście czy za pośrednictwem innej osoby, która jest jedynie swoistym „narzędziem” w rękach sprawcy.”

wyr. SA w Białymstoku z 9.06.2016 r., II AKa 30/16.

Czym jest dokument w k.k.?

Potoczne znaczenie słowa „dokument” może sugerować nam, że odpowiedzialność karna za fałszerstwo obejmuje jedynie formę papierową dokumentu. Natomiast zgodnie z definicją z art. 115 § 14 k.k. dokument oznacza „każdy przedmiot lub inny zapisany nośnik informacji, z którym jest związane określone prawo, albo który ze względu na zawartą w nim treść stanowi dowód prawa, stosunku prawnego lub okoliczności mającej znaczenie prawneW konsekwencji dokumentem może być każdy przedmiot, który ze względu na swoją zawartość potwierdza jakiekolwiek uprawnienia lub obowiązki danej osoby. Zgodnie z cytowaną definicją dokumentem będą także pliki tekstowe czy pliki audio. Ponadto, odpowiedzialność karna z art. 270 k.k. nie jest ograniczona jedynie do oryginalnych nośników. Orzecznictwo sądowe jasno przesądza, że „z punku widzenia przedmiotu ochrony przestępstwa z art. 270 § 1 KK obojętne jest, czy podrobiony został oryginał czy kopia dokumentu” (wyr. SA w Warszawie z 10.11.2015 r., II AKa 299/15).

Czy fałszowanie dokumentów jest ścigane z urzędu?

Podrobienie lub przerobienie dokumentu, a także użycie takiego dokumentu jest przestępstwem publicznoskargowym oraz ściganym z urzędu bezwarunkowo. Oznacza to, że do wszczęcia postępowania przygotowawczego wobec sprawcy za przestępstwo z art. 270 k.k. nie jest konieczne złożenie wniosku o ściganie. Oczywiście w przypadku uzyskania wiadomości o bezprawnym zdarzeniu warto złożyć zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa. Przy sporządzaniu zawiadomienia nieodzowna może okazać się pomoc adwokata, który kompleksowo i rzetelnie przygotuje treść pisma, tak by organy ściągania jak najszybciej podjęły czynności w sprawie. 

Co grozi za sfałszowanie dokumentu?

Ustawodawca wobec sprawcy przestępstwa z art. 270 § 1 k.k. przewiduje karę grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Z kolei w art. 270 § 2a k.k. wskazano odrębną, złagodzoną podstawę odpowiedzialności karnej za tzw. wypadek mniejszej wagi, zagrożony grzywną, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Ponadto, ustawodawca w art. 270 § 3 k.k. przewidział odpowiedzialność karną za przygotowanie do fałszerstwa dokumentu. Przygotowanie zgodnie z art. 16 § 1 k.k. oznacza sytuację, gdy „sprawca w celu popełnienia czynu zabronionego podejmuje czynności mające stworzyć warunki do przedsięwzięcia czynu zmierzającego bezpośrednio do jego dokonania, w szczególności w tymże celu wchodzi w porozumienie z inną osobą, uzyskuje lub przysposabia środki, zbiera informacje lub sporządza plan działania”. Karalnym przygotowaniem do fałszerstwa dokumentów może być przykładowo:

skanowanie pieczęci urzędowych i podpisów z dokumentów pochodzących od instytucji publicznych

wyr. SR w Dębicy z 18.10.2019 r., II K 286/16

usunięcie komputerowo fotografii właściciela dowodu osobistego i wklejenie własnej

wyr. SO we Wrocławiu z 5.02.2020 r., III K 248/20

posiadanie, przechowywanie i posiadanie przy sobie sfałszowanego dokumentu

wyr. SO w Bydgoszczy z 27.10.2017 r., IV Ka 778/17.

Odpowiedzialność karna za fałszowanie faktur – art. 270a k.k.

W 2017 roku do Kodeksu karnego został dodany art. 270a k.k. wprowadzający szczególny rodzaj przestępstwa fałszu materialnego dokumentu – fałszerstwa faktury. Przestępstwo z art. 270a k.k. zarówno w typie podstawowym, jak i kwalifikowanym, w porównaniu do przestępstwa fałszu materialnego dokumentu przewiduje znacznie surowszą odpowiedzialność karną. Wobec sprawcy odpowiadającego za typ podstawowy z art. 270a § 1 k.k. może zostać orzeczona kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat. Natomiast w razie popełnienia przestępstwa z typu kwalifikowanego określonego w art. 270a § 2 k.k., tj. fałszerstwa faktury lub faktur z kwotą należności ogółem większą niż kwota 5.000.000 złotych lub w sytuacji uczynienia z fałszerstwa stałego źródła dochodu, sprawca podlega karze co najmniej 3 lat pozbawienia wolności. Warto zaznaczyć, że art. 270a § 2 k.k. stanowi zbrodnię. Co istotne, w związku z uznaniem przestępstwa z art. 270a § 2 k.k. za zbrodnię wobec sprawcy nie stosuje się licznych instytucji łagodzących odpowiedzialność. 

Przestępstwo z art. 270 k.k. a poświadczenie nieprawdy z art. 271 k.k.

Przestępstwem, które w praktyce może być mylone z występkiem fałszowania dokumentów jest przestępstwo poświadczenia nieprawdy z art. 271 k.k., nazywane również fałszerstwem intelektualnym. Czym różni się poświadczenie nieprawdy od fałszerstwa dokumentu? Przede wszystkim, dla odpowiedzialności karnej za fałszerstwo dokumentu z art. 270 k.k. decydujące jest ustalenie bezprawnej ingerencji osoby trzeciej w treść i nie ma znaczenia czy okoliczności zawarte w dokumencie są prawdziwe. Natomiast przy przestępstwie poświadczenia nieprawdy kluczowe jest uznanie, że w dokumencie zostały stwierdzone okoliczności prawnie istotne, które nie miały miejsca w rzeczywistości albo które zostały w dokumencie przeinaczone lub zatajone.

Po drugie, odpowiedzialność karną za poświadczenie nieprawdy ponoszą jedynie podmioty związane z działalnością publiczną. Sprawcą przestępstwa z art. 271 k.k. może być funkcjonariusz publiczny lub inna osoba uprawniona do wystawiania dokumentu odnoszącego skutki w sferze publicznej. Z dokumentami, które mają znaczenie publiczne i wchodzą w zakres przestępstwa poświadczenia nieprawdy mamy do czynienia m.in. w przypadku:

dokumentów kasowych KW (kasa wydała) i KP (kasa przyjęła)

wyr. SA w Warszawie z 25.05.2016 r., I AKa 51/16

protokołu odbioru robót budowlanych

wyr. SA w Gdańsku z 27.01.2016 r., II AKa 268/15

protokołu odbioru przedmiotów objętych zamówieniem publicznym

wyr. SO w Gliwicach z 19.06.2015 r., IV K 12/13

dokumentów dotyczących oceny zdolności kredytowej

wyr. SA w Białymstoku z 6.12.2012 r., II AKa 180/12

operatu szacunkowego

wyr. SA we Wrocławiu z 22.10.2015 r., II AKa 266/15.

Więcej szczegółowych informacji dotyczących przestępstwa poświadczenia nieprawdy z art. 271 k.k. znajdą Państwo w naszym artykule „Odpowiedzialność karna notariusza za przestępstwo tzw. fałszu intelektualnego dokumentu” opublikowanym w miesięczniku „Rejent (nr 7, lipiec 2020).

Pomoc prawna adwokata

W przypadku podejrzenia popełnienia przestępstwa z art. 270 k.k. pomoc adwokata jest potrzebna już na początkowym etapie postępowania przygotowawczego. Wsparcie specjalisty pozwoli na należyte zabezpieczenie interesów osoby podejrzewanej jeszcze we wczesnej fazie postępowania, szczególnie poprzez analizę zgromadzonych dowodów, składanie wniosków dowodowych czy też uczestnictwo w czynnościach organów ścigania. Wiedza i doświadczenie adwokata z zakresu prawa karnego sprawdzi się również w sytuacji uzasadnionego podejrzenia sfałszowania dokumentu np. przez wspólnika czy kontrahenta. W takim przypadku pomoc profesjonalisty będzie ukierunkowana na rzetelne sporządzenie i złożenie organom ścigania zawiadomienia o przestępstwie.

Jeśli potrzebowaliby Państwo pomocy prawnej w tej kategorii spraw, serdecznie zapraszamy do kontaktu telefonicznego bądź e – mailowego.

Zapraszamy do kontaktu

Potrzebują Państwo pomocy prawnej? Zapraszamy do kontaktu telefonicznego bądź poprzez załączony formularz. Jesteśmy do Państwa dyspozycji. 
Contact Form (#3)
Subscribe to our newsletter

Sign up to receive updates, promotions, and sneak peaks of upcoming products. Plus 20% off your next order.

Promotion nulla vitae elit libero a pharetra augue