Blog Kancelarii

Każdą prowadzoną sprawę traktuję jako wyzwanie i okazje do intelektualnego pojedynku na argumenty. Poszukuję najlepszych rozwiązań i strategii, aby na zakończenie dostrzec satysfakcję i zadowolenie Klienta.
Proponuję Klientom najlepsze rozwiązania, często nowatorskie i przełamujące poglądy prezentowane w literaturze i orzecznictwie. Połączenie doświadczenia zawodowego i działalności naukowej pozwala mi skutecznie prowadzić sprawy, które inni uznają z góry za przegrane.

Korupcja bierna – przestępstwo z art. 228 k.k.

Przestępczość korupcyjna stanowi jedno z podstawowych zagrożeń dla prawidłowego działania urzędów publicznych, których przedstawiciele powinni wykonywać swoje zadania w sposób rzetelny i bezinteresowny. Przepisy przewidujące odpowiedzialność karną za przestępstwa korupcyjne mają na celu ochronę kluczowych wartości takich jak zaufanie obywateli do instytucji publicznych oraz równy dostęp do usług świadczonych przez urzędy. Przedmiotem rozważań poniższego artykułu jest drugi najpopularniejszy z typów czynów zabronionych związanych z korupcją pod względem ilości postępowań zarejestrowanych przez Policję, tj. korupcja bierna – przestępstwo z art. 228 k.k., określane również mianem łapownictwa biernego lub sprzedajności urzędniczej. 

Czym jest korzyść majątkowa lub osobista na gruncie art. 228 k.k.? Jakie są różnice pomiędzy korupcją bierną a przekupstwem? Co grozi za popełnienie przestępstwa z art. 228 k.k.? Odpowiedzi między innymi na powyższe pytania znajdą Państwo w naszym artykule.

Spis treści

Czym jest korupcja bierna?

Korupcja bierna polega na przyjęciu „łapówki”, tj. korzyści majątkowej lub osobistej. Do przestępstwa z art. 228 k.k. dochodzi również w przypadku przyjęciu obietnicy którejkolwiek z korzyści. Całość odpowiedzialności na gruncie art. 228 k.k. jest uregulowana w następujący sposób:

§ 1. Kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

§ 2. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 3. Kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę za zachowanie stanowiące naruszenie przepisów prawa, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 4. Karze określonej w § 3 podlega także ten, kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, uzależnia wykonanie czynności służbowej od otrzymania korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy lub takiej korzyści żąda.

§ 5. Kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową znacznej wartości albo jej obietnicę, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

§ 6. Karom określonym w § 1-5 podlega odpowiednio także ten, kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej w państwie obcym lub w organizacji międzynarodowej, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę lub takiej korzyści żąda, albo uzależnia wykonanie czynności służbowej od jej otrzymania.

Co grozi za przyjęcie łapówki?

Ustawodawca przewiduje stosunkowo surowe kary dla sprawców przestępstwa korupcji biernej. Przestępstwo z art. 228 k.k. w typie podstawowym z § 1 jest zagrożone karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat. W wypadku mniejszej wagi z § 2 ustawodawca przewiduje łagodniejszą sankcję w postaci kary ograniczenia wolności albo kary pozbawienia wolności do lat 2. Z kolei osoba, która w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę za zachowanie stanowiące naruszenie przepisów prawa (§ 3) podlega karze pozbawienia wolności od roku do 10 lat. Najbardziej dotkliwa sankcja karna została przewidziana dla przyjęcia korzyści majątkowej znacznej wartości (mienie zgodnie z art. 115 § 5 k.k. przekraczające 200.000 złotych) lub jej obietnicy – w takim przypadku może zostać orzeczone wobec sprawcy od roku nawet do 12 lat pozbawienia wolności.

Ponadto, w przypadku popełnienia przestępstwa z art. 228 k.k. sąd stosuje wobec sprawcy środek karny pozbawiający możliwości sprawowania danej funkcji (art. 41 § 1aa k.k.). Sąd ma obowiązek orzeczenia powyższego środka. Natomiast do uznania sądu należy wskazanie czy zakaz będzie dotyczył wszelkich czy też określonych w wyroku stanowisk, zawodów lub form zatrudnienia. Zakaz z art. 41 § 1aa k.k. obejmuje pracę w organach i instytucjach państwowych i samorządu terytorialnego, a także w spółkach prawa handlowego, w których Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego posiadają bezpośrednio lub pośrednio co najmniej 10% akcji lub udziałów. Powyższy środek karny może zostać orzeczony na okres od roku do 15 lat, a jeśli dochodzi do ponownego skazania jest stosowany dożywotnio. Warto nadmienić, że sąd w sytuacji skazania za przestępstwo korupcji biernej może także pozbawić sprawcę praw publicznych zgodnie z art. 40 § 2 pkt. 2 k.k. Środek karny z art. 40 k.k. ma w tym przypadku charakter fakultatywny.

Korupcja bierna i czynna, czyli przestępstwo łapownictwa

Przestępstwa korupcji czynnej i biernej są ze sobą ściśle powiązane. Dla przypisania sprawcy odpowiedzialności za popełnienie przestępstwa korupcji biernej konieczny jest udział dwóch osób. W konsekwencji, wraz z przestępstwem z art. 228 k.k. omawianym w niniejszym artykule musi zaistnieć aktywne zachowanie osoby wręczającej korzyść majątkową stosownie do art. 229 k.k.

Łapownictwo bierne (art. 228 k.k.)

Osoba pełniąca funkcję publiczną

Przestępstwo z art. 228 k.k. jest przestępstwem indywidualnym i może zostać popełnione wyłącznie przez osobę pełniącą funkcję publiczną. Osoby pełniącej funkcję publiczną nie należy jednak utożsamiać z pozornie identycznym pojęciem funkcjonariusza publicznego. Osoba pełniąca funkcję publiczną jest pojęciem szerszym niż definicja funkcjonariusza publicznego. Aby ustalić kto może być sprawcą czynu zabronionego korupcji biernej, należy odwołać się do art. 115 § 19 k.k., według którego osobą pełniącą funkcję publiczną jest:

„funkcjonariusz publiczny, członek organu samorządowego, osoba zatrudniona w jednostce organizacyjnej dysponującej środkami publicznymi, chyba że wykonuje wyłącznie czynności usługowe, a także inna osoba, której uprawnienia i obowiązki w zakresie działalności publicznej są określone lub uznane przez ustawę lub wiążącą Rzeczpospolitą Polską umowę międzynarodową.”

Poza jasno określonymi przypadkami funkcjonariusza publicznego lub członka organu samorządowego, pojęcie osoby pełniącej funkcję publiczną może w praktyce budzić wątpliwości. Kluczowe znaczenie w kontekście statusu sprawcy z art. 228 k.k. ma zakres zadań instytucji, której dana osoba jest pracownikiem, charakter obowiązków zawodowych tej osoby oraz kwestia finansowania zadań jednostki ze środków publicznych. W orzecznictwie sądowym za podmiot ponoszący odpowiedzialność karną za popełnienie przestępstwa z art. 228 k.k. postrzega się m.in.:

lekarza zatrudnionego w publicznej lub niepublicznej placówce służby zdrowia, który w zamian za otrzymanie korzyści majątkowej poświadcza nieprawdę co do okoliczności dotyczących stanu zdrowia w zaświadczeniu stanowiącym załącznik do wniosku o wszczęcie postępowania administracyjnego przed Zakładem Ubezpieczeń Społecznych o wydanie orzeczenia o niezdolności do pracy

– wyrok SA we Wrocławiu z 16.12.2009 r., II AKa 373/09

nauczyciela akademickiego, w zakresie związanym z „wykonywaniem przez niego obowiązków, o jakich mowa w art. 99 ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz.U. Nr 65, poz. 385 ze zm.)”

– postanowienie SN z 25.06.2004 r., V KK 74/04

biegłego uczestniczącego w pracach komisji przetargowej w procedurze zamówienia publicznego

postanowienie SN z 7.05.2012 r., V KK 402/11.

Korzyść majątkowa i osobista

Korzyść majątkowa, określana potocznie „łapówką”, oznacza wymierne przysporzenie w majątku przyjmującego poprzez zwiększenie aktywów, zmniejszenie pasywów albo uchronienie przed stratą majątkową. Może ona polegać na bezpośrednim przekazaniu środków pieniężnych, rzeczy ruchomej albo nieruchomości. Korzyścią majątkową będzie również umorzenie długu, udzielenie pożyczki lub preferencyjne warunki umowy uprzywilejowujące osobę pełniącą funkcję publiczną. W aktualnym orzecznictwie sądów w sprawach dotyczących czynu zabronionego z art. 228 k.k. do najciekawszych przykładów korzyści majątkowej niemającej postaci pieniędzy można zaliczyć m.in.:

sprzęt elektroniczny w postaci kilkunastu sztuk przenośnych komputerów

Wyrok SO we Wrocławiu z 20.06.2017 r., IV Ka 304/17

zakup po korzystnej cenie 30.000 sztuk akcji spółki

wyrok SO w Gliwicach z 21.12.2016 r., IV Ka 832/16.

Natomiast korzyści osobiste stanowią wszelkie korzyści niemierzalne w pieniądzu i realizujące niematerialne potrzeby przyjmującego. Korzyścią osobistą w świetle dorobku judykatury może być w szczególności: 

zainteresowanie osobą sprawcy okazywane przez drugą osobę

wyrok SA w Szczecinie z 13.04.2017 r., II AKa 22/17

odbycie stosunku seksualnego

wyrok SN z dnia 8.01.2009 r., WA 47/08.

Znamię „w związku z pełnieniem funkcji publicznej”

Przyjęcie korzyści majątkowej lub osobistej albo ich obietnicy musi pozostawać w związku z pełnieniem funkcji publicznej przez przyjmującego. Aby ustalić powiązanie korzyści lub jej obietnicy z funkcją publiczną danej osoby należy przede wszystkim odpowiedzieć na pytanie – czy doszłoby do wręczenia korzyści, gdyby sprawca nie sprawował konkretnej funkcji publicznej? Zatem kluczowy jest w tym przypadku zespół czynności służbowych przyjmującego korzyść oraz jego wpływ na rezultat, na którym zależy osobie wręczającej ,,łapówkę”. Związek powinien się odnosić do całości zakresu obowiązków zawodowych osoby pełniącej funkcję publiczną, a nie konkretnych czynności urzędowych przez nią podejmowanych. Powyższe rozumienie związku korzyści z pełnieniem funkcji publicznej potwierdza stanowisko Sądu Najwyższego:

Nie musi to być zatem związek z konkretną czynnością, ale z całokształtem urzędowania, z zespołem czynności należących do sprawowanej przez daną osobę funkcji publicznej, które może ona podejmować lub od nich się wstrzymywać. Osoba przysparzająca korzyści wówczas nie konkretyzuje czynności urzędowych, na których treści jej zależy. Wręcza korzyść w nadziei, że gdy czynności takie będą podejmowane, „życzliwie doń ustosunkowany” funkcjonariusz da temu wyraz w ich treści.”

wyrok SN z dnia 30.11.2016 r., IV KK 230/16.

Odpowiedzialność karna za przestępstwa korupcyjne

W kontekście odpowiedzialności karnej za przestępstwo korupcji biernej nie można pominąć problematycznej kwestii istniejących w społeczeństwie zwyczajów związanych z wyrażaniem wdzięczności. Jako przykład można wskazać symboliczne podarunki w postaci kwiatów, słodyczy lub rękodzieła przekazywane promotorowi po egzaminie dyplomowym, wychowawcy na zakończenie roku szkolnego czy też lekarzowi po przeprowadzeniu udanego zabiegu. Z perspektywy odpowiedzialności za przestępstwo z art. 228 k.k. w związku z przyjmowaniem „dowodów wdzięczności” należy w każdym przypadku rozważyć szczegółowe okoliczności sprawy. Na potrzebę skrupulatnej oceny stanu faktycznego związanego z wręczeniem prezentu osobie pełniącej funkcję publiczną zwrócił uwagę Sąd Najwyższy w poniższej uchwale:

„Ocena, czy w konkretnym wypadku upominek albo należność za korepetycję mają rzeczywiście taki charakter, jaki ze znaczenia tych słów wynika, czy też były w istocie ukrytą formą karalnego udzielenia lub przyjęcia korzyści majątkowej, uzależniona jest od wielu okoliczności natury podmiotowej i przedmiotowej, wymagających odpowiednich ustaleń faktycznych oraz ocen sytuacyjno-obyczajowych.”

postanowienie SN z dnia 26.02.1988 r., VI KZP 34/87

W kontekście zwyczaju przekazywania symbolicznych upominków znaczenie będą miały przede wszystkim czas wręczenia prezentu, ustanie relacji pomiędzy przyjmującym a wręczającym, wartość upominku oraz cel wyrażenia wdzięczności. Należy jednocześnie mieć na uwadze, że ustawodawca w żadnym wypadku nie uznaje praktyki wręczania upominków za wprost dozwoloną oraz nie wyłącza symbolicznych prezentów z zakresu znamienia korzyści majątkowej, co prowadzi do wniosku, że każda sytuacja wręczenia dowodów wdzięczności może być potencjalnym przedmiotem sprawstwa przestępstwa z art. 228 k.k.

Jeśli potrzebowaliby Państwo pomocy prawnej w tej kategorii spraw, serdecznie zapraszamy do kontaktu telefonicznego bądź e – mailowego.

Zapraszamy do kontaktu

Potrzebują Państwo pomocy prawnej? Zapraszamy do kontaktu telefonicznego bądź poprzez załączony formularz. Jesteśmy do Państwa dyspozycji. 
Contact Form (#3)
Subscribe to our newsletter

Sign up to receive updates, promotions, and sneak peaks of upcoming products. Plus 20% off your next order.

Promotion nulla vitae elit libero a pharetra augue